Zwyrodnienie plamki żółtej dotyka przede wszystkim osób starszych – choć może przytrafić się każdemu. To częsty problem okulistyczny, który przez Światową Organizację Zdrowia został nawet uznany za chorobę społeczną! Choroby plamki żółtej dotyczą wielu Polaków, którzy często nie zdają sobie z tego sprawy. Skąd bierze się ten problem, jak go rozpoznać i jakie metody leczenia może nam zaoferować współczesna medycyna?
Co to jest plamka żółta?
Za co odpowiada plamka żółta i jaka właściwie jest jej funkcja? Plamka żółta jest to fragment siatkówki, w którym znajduje się wyjątkowo dużo fotoreceptorów – czyli elementów oka, dzięki którym jesteśmy w stanie widzieć otaczający nas świat. Padające na nie światło skupia się właśnie na obszarze plamki żółtej: sygnały świetlne odbierane przez czopki i pręciki przekształcane są w bodźce elektryczne, które następnie przesyłane są do mózgu. Każdy fotoreceptor przesyła sygnały za pomocą osobnego włókna nerwowego – co umożliwia uzyskanie wyraźnego, ostrego obrazu.
Nazwa „plamka żółta” pochodzi od koloru barwnika, który znajduje się w fotoreceptorach. Praktycznie cała siatkówka oka ma płaską powierzchnię, jednak plamka żółta w oku ma kształt niewielkiego dołeczka – i to właśnie dzięki temu zagęszczenie czopków i pręcików jest w niej aż tak duże. Warto także wspomnieć o tym, że czopki (dzięki którym możemy rozróżniać kolory) nie występują w żadnej innej części oka!
Podsumowując – plamka żółta pełni następujące funkcje:
- Wyraźne widzenie centralne;
- Rozpoznawanie kolorów;
- Dostrzeganie detali;
Zwyrodnienie plamki żółtej – na czym polega?
Choć uszkodzona plamka żółta to problem, który najczęściej dotyka osób po 50. roku życia – przyczyny zwyrodnienia mogą być naprawdę zróżnicowane.
Kogo może dotyczyć zwyrodnienie plamki żółtej?
Wraz z procesem starzenia się organizmu poszczególne narządy stopniowo tracą swoją sprawność. Nie inaczej jest z plamką żółtą: w ciągu upływu lat efekty wpływu niekorzystnych czynników i drobnych uszkodzeń kumulują się, a zdolności ciała do regeneracji – maleją.
Wśród czynników, które zwiększają ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej, znajduje się nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, otyłość, podwyższony poziom cholesterolu oraz zaburzenia krążenia.
Czasami problemy z plamką żółtą dotykają dzieci – w tym przypadku choroba wynika z wrodzonych, dziedzicznych zaburzeń. Jednym z częściej występujących jest dystrofia Stargardta, która polega na zaniku fotoreceptorów i nabłonka barwnikowego.
Rodzaje zwyrodnienia plamki żółtej
Najczęściej występującą formą zwyrodnienia plamki żółtej (AMD) jest postać degeneracyjna, czyli tak zwana „sucha”. Dotyka osób starszych, u których fotoreceptory stopniowo obumierają. W siatkówce odkładają się nierozpuszczalne złogi produktów metabolizmu, do uszkodzeń przyczyniają się także lokalne procesy zapalne oraz niedotlenienie tkanek. Ta postać choroby postępuje powoli i ma łagodniejszy przebieg.
Mokra (wysiękowa) postać AMD stanowi 10–20% wszystkich przypadków. To zaburzenie o nagłym przebiegu, znacznie bardziej niebezpieczne: wynika z tworzenia się nieprawidłowych naczyń krwionośnych, przez które przesącza się płyn surowiczy. Może dojść do pękania naczyń i wylewów krwi, a utrata widzenia pojawia się nawet w ciągu kilku dni.
Objawy zwyrodnienia plamki żółtej
Jak można zauważyć zwyrodnienie plamki żółtej? Objawy na początku często pozostają niezauważone: początkowo choroba zwykle dotyczy tylko jednego oka, a drugie przez jakiś czas jest w stanie kompensować zaburzenia widzenia. To, co powinno nas zaniepokoić, to przede wszystkim:
- Pogorszenie ostrości widzenia z bliska i daleka;
- Problemy przy czytaniu – pogrubienie i falowanie liter;
- Widzenie linii prostych jako zakrzywionych;
- Problemy z widzeniem kontrastu i głębi;
- Problemy z rozpoznawaniem kolorów;
- Czarne mroczki i plamy w polu widzenia;
- Rozmycie konturów widzianych przedmiotów;
Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej
Jeśli chodzi o zwyrodnienie plamki żółtej – leczenie zawsze powinno być poprzedzone dokładną diagnostyką. W jej skład wchodzą podstawowe badania okulistyczne: sprawdzanie ostrości widzenia oraz badanie dna oka. Specjalista podejrzewający zwyrodnienie plamki żółtej przeprowadza również test Amslera, czyli proste badane, które sprawdza, czy pacjent widzi linie proste jako zakrzywione.
AMD może potwierdzić OCT plamki żółtej, które ocenia przekrój oraz grubość siatkówki. Dzięki niej możliwe jest wykrycie złogów i miejsc wysięku. Drugim specjalistycznym badaniem jest angiografia fluoresceinowa, wymagająca podania dożylnego kontrastu – dzięki temu lekarz jest w stanie dostrzec wszystkie patologiczne naczynia krwionośne w obrębie oka.
Zanik plamki żółtej związany z wiekiem trudno jest skutecznie wyleczyć. Nie istnieje jeden lek na plamkę żółtą, który można zastosować w każdej sytuacji. Największą rolę odgrywa zmiana trybu życia – zdrowsza dieta, unikanie używek i redukcja otyłości. Warto także suplementować kwasy omega–3, witaminy A oraz E, selen, cynk i luteinę.
Zupełnie inaczej postępuje się, gdy problemem jest mokre zwyrodnienie plamki żółtej. Zastrzyki z inhibitorami VEGF to skuteczny sposób na zatrzymanie angiogenezy (tworzenia nowych, nieprawidłowych naczyń krwionośnych). VEGF jest bowiem substancją, która w organizmie stymuluje powstawanie nowych naczyń.
Plamka żółta – dieta, która zapobiega zwyrodnieniom
Dystrofia plamki żółtej zazwyczaj postępuje wraz z wiekiem. Prowadząc zdrowy tryb życia, można skutecznie przeciwdziałać negatywnym zmianom i opóźnić pojawienie się pierwszych objawów. Na co warto więc zwrócić uwagę? Przede wszystkim – na regularną aktywność fizyczną oraz odpowiednie odżywianie.
Badania wykazały, że dieta nie tylko zmniejsza ryzyko zwyrodnień, ale również hamuje rozwój choroby. Jakie składniki odżywcze „lubi” plamka żółta? Luteina, należąca do karotenoidów to substancja, która jest jej niezbędna: znajdziemy ją w zielonych, żółtych i pomarańczowych warzywach, takich jak papryka, marchew, pomidory, kapusta lub szpinak. Karotenoidy rozpuszczają się w tłuszczach – by organizm mógł je przyswoić, warto do posiłków dodawać odrobinę tłoczonych na zimno olejów, a także włączyć do jadłospisu tłuste ryby morskie (łosoś, makrela, sardynki).
Każdy z nas czasami pozwala sobie na niezbyt zdrowe łakocie – jednak chcąc zachować zdrowie plamki żółtej, na co dzień lepiej unikać gotowych słodkości i przekąsek, które zawierają niezdrowe tłuszcze trans. Naszym oczom nie służą również używki (alkohol, papierosy), a także duże ilości mięsa, szczególnie przetworzonego.
Podusmowanie
Ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej wzrasta wraz z wiekiem, a ciężka postać tej choroby grozi nawet całkowitą utratą wzroku! We wczesnym stadium postęp choroby można jednak zatrzymać – istnieją także metody na to, by zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia. Warto zwracać uwagę na wszystkie pojawiające się objawy, a to, co nas niepokoi, jak najszybciej skonsultować ze specjalistą, który określi, jak należy dalej postępować w danej sytuacji. Regularne badania wzroku to podstawa!
Źródła:
https://www.hellozdrowie.pl/plamka–zolta–czym–jest–choroby–przyczyny–leczenie/
https://voigtklinikaoka.pl/2021/07/29/co–to–jest–plamka–zolta–i–jaka–role–pelni–w–oku/
https://wylecz.to/okulistyka/zwyrodnienie–plamki–zwiazane–z–wiekiem–amd/
https://voigtklinikaoka.pl/leczenie–amd/
