Światłowstręt, znany również pod nazwą „fotofobia”, to nadwrażliwość oczu na światło. U osób dotkniętych tym problemem pojawia się szereg nieprzyjemnych objawów. Łzawienie, pieczenie, uczucie ciała obcego w oku, a nawet ból – to najczęstsze symptomy. Światłowstręt nie jest osobnym schorzeniem: najczęściej pojawia się w przebiegu innych dolegliwości. Czym dokładnie jest, skąd się bierze i jak sobie z nim radzić?
Co to jest światłowstręt?
Nadwrażliwość na światło może wynikać z wielu różnych przyczyn: światłowstręt nie jest osobną jednostką chorobową. Problemem leżącym u źródeł dolegliwości najczęściej są choroby oczu, jednak nie jest to wcale regułą! Światłowstręt może dotyczyć jednego lub obojga oczu i prowadzi do wystąpienia dość charakterystycznych objawów.
Jak powstaje światłowstręt? Przyczyny są nieco bardziej skomplikowane, niż mogłoby się wydawać. Problem jest w istocie neurologiczny: wynika z zaburzonej komunikacji pomiędzy okiem a mózgiem. Wynika z tego, że nadwrażliwość na światło może wystąpić nawet u osoby niewidomej!
Przyczyny
Nadmierna wrażliwość oczu na światło może być spowodowana zarówno stosunkowo niegroźnymi, jak i poważnymi schorzeniami. Co się do nich zalicza?
Światłowstręt – choroba oczu
Zwiększona wrażliwość na światło może być spowodowana chorobą oczu. Zalicza się do nich między innymi zapalenie twardówki, które charakteryzuje się silnym bólem, światłowstrętem, łzawieniem, obrzękiem i występowaniem pod spojówką czerwonosinych plam. Często występującą chorobą jest też zapalenie spojówek. Światłowstręt, ból oczu i głowy, obrzęk powiek oraz śluzowo-ropna wydzielina – to jej charakterystyczne objawy. Ból oka i łzawienie często idzie w tym przypadku w parze ze świądem i pieczeniem.
Schorzenia gałki ocznej mogą dotyczyć również rogówki. Pacjenci mierzą się nie tylko z zapaleniem, ale również z erozją rogówki, dystrofią lub owrzodzeniem. Jeśli do oka dostanie się ciało obce, może dojść do uszkodzenia tego elementu narządu wzroku. Wówczas objawom towarzyszy pogorszenie widzenia.
Światłowstręt – jaskra
Nadwrażliwość oczu na słońce to jeden z częstych problemów, z jakim borykają się osoby chorujące na jaskrę. Pacjenci zazwyczaj nie odczuwają światłowstrętu przez cały czas, stosunkowo często występuje u nich za to łzawienie. Światłowstręt u dzieci chorujących na jaskrę wrodzoną wiąże się zazwyczaj z bólem oka oraz widocznymi zmianami w jego strukturze: gałka oczna powiększa się, występuje także obrzęk oraz zmiany w strukturze rogówki.
Światłowstręt – powikłania po zabiegach
Ból oczu od światła może pojawić się w wyniku zapalenia wnętrza gałki ocznej, które zazwyczaj jest powikłaniem po przebytym wcześniej zabiegu chirurgicznym. Światłowstręt pojawia się również przy bezsoczewkowości (afakii), będącej wynikiem operacyjnego usunięcia soczewki lub wadą wrodzoną.
Światłowstręt – niedobory witamin
Czy niedobory pokarmowe mogą wywołać światłowstręt? Brak dostatecznej ilości witaminy B2 (ryboflawiny) niekiedy prowadzi do takich właśnie objawów. Jej niedobór sprawia, że w narządzie wzroku zachodzą zmiany. Ostrość wzroku pogarsza się, można również stwierdzić okołorogówkowe wrastanie naczyń.
Światłowstręt – działania niepożądane leków
Bolące oczy od światła to niekiedy skutek uboczny przyjmowania niektórych leków. Światłowstręt, zawroty głowy i piekące oczy od słońca mogą być konsekwencją zastosowania substancji rozszerzających źrenice, takich, jak na przykład tropikamid lub atropina. Te leki stosuje się między innymi podczas badania wzroku. Światłowstręt i łzawienie oczu mogą również wynikać ze stosowania leków o działaniu ogólnym (na przykład chlorowodorku pilokarpiny, timololu, metotreksatu lub nawet popularnego ibuprofenu).
Światłowstręt – alergia
Gdy oko łzawi, a dodatkowo pojawiają się objawy takie, jak obrzęk spojówek, światłowstręt i ból oczu, oraz katar sienny – z dużym prawdopodobieństwem przyczyną jest alergia. Alergiczne zapalenie spojówek może być wywołane pyłkami roślin, kontaktem ze zwierzętami, określonymi pokarmami lub czynnikami innego rodzaju.
Światłowstręt – nerwica i inne zaburzenia psychiczne
Oczy wrażliwe na światło słoneczne, światłowstręt i ból oczu mogą wystąpić w przebiegu niektórych chorób i zaburzeń psychicznych. Zaburzenia lękowe, depresję lub zaburzenia obsesyjno – kompulsywne to tylko niektóre przykłady.
Światłowstręt przy przeziębieniu
Światłowstręt, gorączka i złe samopoczucie? Ból głowy i łzawienie oczu, w połączeniu z ogólnymi objawami i nadwrażliwością na światło, to częsty zestaw objawów przy przeziębieniu. Piekące oczy i ból głowy często towarzyszą również innym infekcjom, takim, jak na przykład grypa.
Światłowstręt przy migrenie
Wrażliwość na światło, ból głowy, który jest wyjątkowo silny, i złe samopoczucie – to typowe objawy migreny. Pacjenci często skarżą się również na zwiększoną wrażliwość na dźwięki oraz zapachy, a także nudności. Migrenę często poprzedza aura, obejmująca ubytki w polu widzenia oraz mroczki przed oczami.
Inne przyczyny
- Zespół suchego oka – niedostateczne wydzielanie łez powoduje łzawienie oczu na słońcu, jak również uczucie swędzenia, drapania i “piasku” pod powiekami. Może dojść także do obrzęków i zaczerwienienia oczu.
- Oparzenie słoneczne – światłowstręt i ból głowy to częste objawy, które występują po zbyt długim przebywaniu na słońcu bez odpowiedniej ochrony. Podrażnione oczy są zaczerwienione, szczypią i pieką.
- Bielactwo – z tą chorobą również wiąże się światłowstręt oka. Objawy schorzenia ujawniają się już w 2–3 miesiącu życia: przy jasnym nasileniu występuje oczopląs, a w późniejszym okresie życia – również zez oraz światłowstręt.
- Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego – światłowstręt, ból głowy, nudności i problemy z koordynacją ruchową mogą być objawami nowotworów mózgu oraz rdzenia kręgowego.
- Zapalenie opon mózgowych – objawem tej choroby jest światłowstręt, ból głowy, wymioty, drgawki i wysoka gorączka oraz sztywność karku.
- Zatrucie alkoholowe – czyli tak zwany kac. Ból oczu od słońca to dolegliwość, która dość często wiąże się z tym stanem. Światłowstręt po alkoholu, a właściwie – po jego nadużyciu – zazwyczaj mija samoistnie wraz z ustąpieniem pozostałych objawów.
Choroba genetyczna
Przyczyny wywołujące światłowstręt nie zawsze są dolegliwościami nabytymi. Znajdują się wśród nich również wady oraz schorzenia wrodzone, genetyczne. Jednym z nich jest wrodzony brak tęczówki, czyli beztęczówkowość. Poza światłowstrętem, wada charakteryzuje się bardzo niską ostrością wzroku oraz oczopląsem. Pacjenci mogą cierpieć również z powodu wrodzonej szczeliny błony naczyniowej oka – w tym przypadku pojawia się pogorszenie ostrości wzroku oraz podwójne widzenie.
Do wrodzonych wad oka zalicza się także dystrofia czopków, czyli wrodzone zaburzenie rozpoznawania barw. Charakterystycznym objawem jest ślepota dzienna: pacjenci gorzej widzą przy dużym natężeniu światła. Charakterystyczny jest również światłowstręt: objawy mogą pojawić się nawet u osób zdrowych, które są nosicielami wady.
Objawy światłowstrętu
Nie wystarczy wiedzieć, czym jest światłowstręt: by go rozpoznać, należy również zdawać sobie sprawę z tego, jakie są symptomy tej dolegliwości. Czym najczęściej przejawia się nadwrażliwość na światło? Objawy obejmują:
- dyskomfort przy kierowaniu wzroku w kierunku światła
- pieczenie oczu, ból głowy
- mrużenie oka
- poczucie, że zwykłe oświetlenie jest zbyt intensywne
- niechęć do przebywania w dobrze oświetlonych miejscach
- problemy z czytaniem
- łzawienie oczu
- uczucie suchości oczu, obecności ciała obcego
- potrzebę częstego zamykania oczu
Ból głowy
Ból głowy i pieczenie oczu to jedne z najczęstszych objawów, występujących razem ze światłowstrętem. Nierzadko pacjenci skarżą się również na nudności, uczucie zmęczenia oraz zawroty głowy. Szczególnym przypadkiem jest migrena, która w bardzo wielu przypadkach idzie w parze z symptomami światłowstrętu.
Światłowstręt w ciąży
W czasie trwania ciąży działanie hormonów znacząco wpływa na funkcjonowanie organizmu kobiety. W tym szczególnym czasie może dojść do przejściowych zaburzeń dotyczących narządu wzroku – zazwyczaj ustępują one po porodzie. Nie oznacza to jednak, że takich dolegliwości nie trzeba konsultować z lekarzem! Ciężarne pacjentki poza światłowstrętem często zgłaszają podrażnienie oczu, suchość oraz zaburzenia ostrości widzenia.
Światłowstręt u dziecka
Światłowstręt u dziecka może dawać zupełnie inne objawy, niż u dorosłych. Nadwrażliwość na światło u dzieci często przejawia się zwiększonym stresem, złością i agresywnymi zachowaniami. Dziecko może również być płaczliwe i przejawiać niechęć do angażowania się w aktywności wymagające przebywania w oświetlonych miejscach.
Światłowstręt u małych dzieci najczęściej wywołany jest infekcjami – takimi, jak na przykład zapalenie spojówek, ale również zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i inne zakażenia. Uwagę rodzica powinno zwrócić mrużenie oczu i ich osłanianie przed światłem, a także obecność wydzieliny w oku, gorączka, katar sienny, zaczerwienienie oczu oraz zmiany w typowym zachowaniu dziecka.
Co pomaga na światłowstręt?
Co robić, gdy wystąpi światłowstręt? Domowe sposoby mogą pomóc w złagodzeniu dolegliwości i zmniejszyć dyskomfort. Jednocześnie – jeśli problem się powtarza, należy koniecznie udać się do specjalisty, gdyż jego przyczyną może być poważna choroba. By zmniejszyć objawy, można:
- Stosować nawilżające krople na światłowstręt
- W miarę możliwości zmniejszyć ekspozycję na światło
- Nosić okulary przeciwsłoneczne
- Ograniczyć czas spędzany przed ekranem
- Dbać o odpoczynek i relaks oczu
- Wykorzystywać ciepłe, naturalne światło
Jak wyleczyć światłowstręt
Co pomaga na światłowstręt? Najczęściej leczenie opiera się na eliminacji pierwotnej przyczyny dolegliwości. By terapia była skuteczna, musi więc być poprzedzona dokładną diagnostyką.
Światłowstręt – diagnostyka
Światłowstręt jest przez lekarza diagnozowany w oparciu o badanie fizykalne oraz okulistyczne. Istotny jest również wywiad lekarski, który umożliwia ustalenie specyfiki objawów. Przyczyny światłowstrętu mogą być bardzo zróżnicowane: zestaw niezbędnych w danej sytuacji badań dobierany jest więc indywidualnie.
Podczas badania specjalista ocenia funkcje neurologiczne, ruchy gałek ocznych, ostrość wzroku oraz reakcję źrenic na światło. Badaniu poddawana jest również siatkówka oka i naczynia krwionośne (bezbolesne badanie za pomocą oftalmoskopu umożliwia wykrycie między innymi takich problemów, jak zaćma i jaskra). Dodatkowa diagnostyka, w zależności od potrzeb, może obejmować:
- Badania krwi
- Rezonans magnetyczny
- Tonometrię oczną
- Angiografię fluoresceinową
- Tomografię komputerową głowy
Światłowstręt – leczenie
Światłowstręt – jak leczyć? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi – wszystko zależy od przyczyny dolegliwości. Pacjent może potrzebować leków, a w niektórych przypadkach (na przykład przy jaskrze) – również operacji. Leczenie światłowstrętu w znacznym stopniu skupia się również na łagodzeniu objawów. By zmniejszyć dyskomfort, warto stosować wymienione wyżej domowe sposoby, dzięki którym dolegliwości staną się mniej dokuczliwe.
Osobom cierpiącym na światłowstręt ulgę może przynieść nieinwazyjna przezskórna stymulacja nerwów elektrycznych (TENS). Stosowane są również zastrzyki z toksyny botulinowej. Na rynku dostępne są też specjalne okulary na światłowstręt, które odpowiednio filtrują światło i zatrzymują fale, które najbardziej przyczyniają się do występowania dolegliwości. Soczewki na światłowstręt, które umieszcza się w tego typu okularach, szczególnie skutecznie niwelują wpływ niebieskiego światła, co zapewnia pacjentom dużą ulgę.
